ตอนที่หนึ่ง เหตุแห่งหายนะ 3

“อดทนก่อนเถิดนะ สร้อยสุดาจันทร์ คงมีสักวันหนึ่งที่เราทั้งสองจักได้ออกเที่ยวป่าด้วยความสุขใจกว่าที่จะมาร้อนรนว่าพวกคนคิดคดต่อราชบัลลังก์จักมาลอบทำร้ายในยามใด ยามนี้เราจักต้องสร้างความแข็งแกร่งให้บ้านเมืองของเราไม่ถูกรุกรานได้โดยง่ายเสียก่อน”

“น้องมิได้ว่ากระไรหรอกเจ้าพี่ เพียงแต่อดรู้สึกหน่ายใจมิได้ที่เรานั้นต้องมาเดือดร้อน ทั้งที่ไม่เคยคิดระรานใครก่อน เหตุใดรัฐใต้บรรณาการเยี่ยงจักรคำจึงได้คิดการใหญ่คบคิดกับพวกแสนเล่ห์อย่างรามัญโจ่งแจ้งเช่นนี้ น้องเสียใจเหลือเกิน มิเพียงเราเท่านั้นที่ประสบภัยอันตราย หากแต่ไพร่ฟ้าประชาชนนั้นเล่า จะอยู่เป็นสุขได้เยี่ยงไรเมื่อต้องคอยหวาดผวาว่าสงครามจักเข้ามาบ้านเมืองของตนยามไหน น้องชังน้ำหน้าพวกคนโลภเสียจริง เมื่อไรพวกมันจักตายไปหมดแผ่นดินเสียที”

“เจ้าอย่าได้กังวลไปเลยสร้อยสุดาจันทร์ มังนียอนั้นอ่อนแอ อาจถูกชักจูงได้โดยง่ายจึงใฝ่อำนาจที่เขาเอามาล่อ พี่หวังว่าสักวันหนึ่งหากมังนียอนั้นตรองเสียให้ดี มันจักรู้ว่ามิมีหัวเมืองใดที่เมตตาเมืองเล็กๆ ที่ซึ่งแร้นแค้นอย่างจักรคำได้เท่าเมืองเราอีกแล้ว”

“คนเยี่ยงมันหรือจักเห็นความดีของเรา บางทีน้องยังอยากยกจักรคำให้รามัญง่ายๆ โดยมิทัดทานเสียด้วยซ้ำ จักได้มิต้องมาคอยระแวดระวังเยี่ยงนี้ เจ้าหลวงมังนียอจักได้รู้รสชาติเสียทีว่ารามัญนั้นมันไร้ซึ่งความปรานีเพียงใด มันโง่นักคิดว่ารามัญจักให้มันได้ครองเวียงเชียงรุ้งกับมันหากมันช่วยรามัญตีเอาเมืองเราได้ มันหาได้รู้ไม่ว่าคนมากเล่ห์อย่างกษัตริย์รามัญจะฮุบทั้งเวียงเชียงรุ้งทั้งเมืองมันนั่นเสีย แล้วสุดท้ายคนสองหน้าอย่างมันนั่นแลจักถูกบั่นหัวทิ้งเพราะไม่มีใครอยากได้คนทรยศไว้เป็นหอกข้างแคร่ดอก” เจ้านางตรัสอย่างเคืองแค้น

การที่รัฐจักรคำอยากเป็นอิสระจากเวียงเชียงรุ้งนั้นคงเป็นพระดำริอันขลาดเขาของเจ้าหลวงผู้ครองเมืองแต่เพียงผู้เดียวเท่านั้น หากแต่ไพร่ฟ้าทั่วอาณาจักรคงคิดต่างกัน คงไม่มีข้าคนไหนจักอยากหลุดพ้นจากเวียงเชียงรุ้งอีกแน่แท้ เพราะถ้าหากอยู่ใต้ปกครองของเมืองอื่นหรือแม้นแต่จักรคำเป็นอิสระเสียเอง ประชาชนก็คงไม่กินดีอยู่ดีได้เท่าอยู่ใต้อำนาจของเวียงเชียงรุ้ง

จักรคำเป็นอาณาจักรที่แร้นแค้น ฝนไม่เคยตกต้องตามฤดูกาล พืชผลนั้นหายาก จะดีเสียก็แต่เป็นทางผ่านของเมืองใหญ่ๆ เพื่อมุ่งหน้าสู่เมืองทางใต้เท่านั้น เวียงเชียงรุ้งจึงได้ไปยึดตีเอาจักรคำมาเป็นเมืองประเทศราชตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษเพื่อใช้เป็นเส้นทางผ่านสู่เมืองอื่น

แม้นว่าจักรคำจะเป็นเมืองใต้บรรณาการแต่เวียงเชียงรุ้งก็ดูแลไพร่ฟ้าของจักรคำเท่าเทียมกับเมืองของตน ทั้งทำฝายปันน้ำให้ ทั้งเก็บบรรณาการเพียงน้อยนิด ร่ำลือกันว่าประชาชนของจักรคำเทิดทูนกษัตริย์จากเวียงเชียงรุ้งมากกว่าองค์เหนือหัวของตนเอง คงเป็นเพราะเหตุนี้ชนชั้นปกครองของจักรคำถึงได้เคืองแค้นนักหนา ไม่ได้เห็นแก่บุญคุณของเวียงเชียงรุ้งแม้แต่น้อย

“เจ้าอย่าคิดเช่นนั้นเลย ถึงแม้เจ้าจักมิเห็นว่ามันคุ้มค่าที่จักต้องเลี้ยงเมืองทรยศที่ทำตัวราวงูเห่านั้นไว้ แต่อย่างน้อยที่สุดเราก็ต้องใช้เมืองนี้เป็นทางผ่านไปเมืองอื่นเพราะบ้านเมืองเราเป็นเมืองปิด”

“แต่เราก็มีเมืองภูรัฐทางทิศตะวันออกนี่เพคะ เรายกจักรคำให้รามัญเสีย แล้วใช้เส้นทางผ่านภูรัฐเพื่อไปเมืองทางใต้ก็ได้มิใช่หรือเพคะ” เจ้านางตรัสถึงบ้านพี่เมืองน้องเมืองเล็กๆ อย่างภูรัฐที่เป็นมิตรกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ เจ้าหลวงแห่งภูรัฐเองก็ทรงมีเมตตาธรรม ไม่ฝักใฝ่สงคราม อีกทั้งชนชั้นปกครองของทั้งสองรัฐก็เกี่ยวดองกันหลายชั้นจึงเป็นเมืองมิตรกันเรื่อยมา

“มิได้ดอกสร้อยสุดาจันทร์เอ๋ย เราผ่านทางภูรัฐลงไปเมืองใต้ได้ก็จริงอยู่ หากแต่ว่าหนทางนั้นลำบากกว่าเดินทางผ่านจักรคำหลายสิบเท่า หากเราขนส่งสินค้าของเราไปขายเมืองทางใต้ผ่านทางจักรคำจักใช้เวลาน้อยกว่าส่งผ่านทางภูรัฐถึงสี่วัน แม้ว่าเราไม่พอใจเพียงใด แต่ประชาชนของเรานั้นได้รับผลประโยชน์ในด้านการค้าขายเราก็จักต้องยอม เพื่อประโยชน์ของไพร่ฟ้า เราจักยกจักรคำให้รามัญมิได้” เจ้าหลวงแสนสุริยะทรงถอนพระปัสสาสะ พระองค์เองทรงยอมรับว่าทรงเคยมีพระดำริที่จะยกจักรคำให้ให้รัฐอื่นปกครองสมกับที่มันอยากเป็นอิสระเหนือเวียงเชียงรุ้งนัก หากแต่ว่าพ่อค้าของเวียงเชียงรุ้งต้องใช้เส้นทางผ่านจักรคำขนส่งสินค้า พระองค์จึงทรงเก็บเมืองนี้ไว้เป็นหอกข้างแคร่เรื่อยมา

“และหากเรายกจักรคำให้รามัญง่ายๆ องค์ตุมคำเองก็คงมิพ้นความโลภที่จะต้องมาตีเอาบ้านเอาเมืองของเราอีกเพราะรามัญนั้นมิได้ต้องการเมืองแร้นแค้นอย่างจักรคำเสียแต่น้อย เวียงเชียงรุ้งต่างหากที่มันอยากได้ อีกทั้งจักรคำเองก็เหมือนกับเป็นสมบัติของเราแม้นว่าจักเป็นถ้วยเงินบิ่นๆ แต่เราก็ต้องรักษาเอาไว้เพราะมันเป็นของเราที่เราได้มาตั้งแต่ครั้งบรรพบุรุษ จักทิ้งขว้างเสียมิได้”

“น้องเองก็ลืมนึกถึงข้อนี้ไปเสีย ที่เราไปช่วยจักรคำรบกับรามัญในคราก่อน น้องเองก็นึกเสียแต่ว่ารามัญอยากได้จักรคำ ลืมตรองไปว่ารามัญนั้นคงไม่ได้อยากได้จักรคำจริงๆ อย่างที่เจ้าพี่ตรัส”

“ถูกแล้วล่ะ แต่รามัญไม่มีทางได้เมืองเราไปแน่ ผีฟ้าผีแถนคงไม่ยอมให้คนโลภมามีอำนาจเหนือเวียงเชียงรุ้งของเราได้”

“น้องก็หวังว่าจักเป็นเยี่ยงนั้นเพคะ” เจ้านางตรัสกับพระสวามี ก่อนที่จะเสด็จกลับมายังพลับพลาที่ประทับ